Selectief mutisme: wat als je kind niet durft spreken

Selectief mutisme is een angststoornis die voorkomt bij kinderen én volwassenen. Kinderen met deze angststoornis hebben de vaardigheden om te praten, maar in sommige sociale situaties komt er geen woord uit en vertonen ze mijdingsgedrag. Denk maar aan antwoorden op de juf of een onbekende. Deze aandoening kan erg stressvol zijn en de ontwikkeling van je kind sterk belemmeren. We leggen jullie in deze blog uit hoe je selectief mutisme of spreekangst kunt herkennen en hoe je je kind voldoende kunt ondersteunen . 

Is het een persoonlijkheidskenmerk of een onderliggende aandoening?

Veel mensen gaan ervan uit dat selectief mutisme hetzelfde is als extreme verlegenheid . Elk kind is toch verlegen in nieuwe situaties waar ze niet durven praten? Dat klopt! Maar kinderen die verlegen zijn, ervaren een (gezonde) spanning. Ze zullen de kat uit de boom kijken en na verloop van tijd initiatief nemen en durven praten. 

Dit is anders bij kinderen met spreekangst. Zij raken geblokkeerd en dat gedrag verandert niet. Deze kinderen kunnen ontdooien maar spreken komt er niet van. 

Selectief mutisme of autisme?

Bij kinderen met autisme wordt zwijgen in sociale situaties gezien als een kenmerk dat bij autisme hoort. Selectief mutisme wordt dus gezien als een kenmerk van autisme . Iedereen met autisme ervaart selectief mutisme, maar niet iedereen met selectief mutisme heeft autisme. 

Selectief mutisme of hoogbegaafdheid?

Hoogbegaafdheid wordt gekenmerkt door een hooggevoeligheid op vijf vlakken . Mensen die hoogbegaafd zijn, gaan eerder op zoek naar stimulatie en zijn erg nieuwsgierig. Het kan altijd zijn dat er hoogbegaafde kinderen zijn die spreekangst hebben, maar het is geen eigenschap dat hoogbegaafdheid kenmerkt zoals perfectionisme, leergierigheid of een sterke eigen wil. 

Kenmerken van selectief mutisme

Je kan spreekangst herkennen aan enkele gedragingen of persoonlijkheidskenmerken. De kenmerken die we hier geven zijn onvoldoende om een diagnose te stellen. Herken je jouw kind in veel karakteristieken die hieronder staan beschreven? Dan kan het misschien zo zijn dat je kind selectief mutisme heeft, maar pas op! Spreekangst wordt vaak verward met stotteren of een taalstoornis .

We raden daarom iedereen aan om een specialist in te schakelen die, al dan niet, een diagnose kan vaststellen.

Gedrag

• Consequent niet spreken in bepaalde sociale situaties, maar wel goed spreken in andere situaties zoals thuis
• Minimaal een maand zwijgen in bepaalde situaties, blokkeren in die situaties
• In bepaalde situaties alleen non-verbaal communiceren

Persoonlijkheidskenmerken

• Driftbuien
• In sommige gevallen: zindelijkheidsproblemen
• Angst voor vreemden
• Perfectionistisch: bang om iets fout te zeggen

Mogelijke oorzaken

De oorzaak van spreekangst is niet duidelijk. Er zijn verschillende factoren die een rol kunnen spelen: 

• Lichte ontwikkelingsproblemen 
• Taalproblemen 
• Een geremd temperament (introvert, negatieve gevoelens bij zich houden) 
• Een gebrek aan zelfvertrouwen 
• Angstige aanleg 

Ook omgevingsfactoren zoals ouders met angstproblemen, stressvolle levenservaringen of een meertalige omgeving spelen mee. 

Wat kun je doen als je kind niet praat

Selectief mutisme gaat niet over niet kunnen praten, maar over niet durven praten . Het is een stoornis die je niet kunt oplossen of behandelen, maar je kan wel op zoek gaan naar handvatten om met de angststoornis om te gaan.  

Professionele hulp speelt hierin een belangrijke rol. Eerst moet er namelijk onderzocht worden of autisme, spraak-, taal- of gehoorstoornissen kunnen uitgesloten worden. Naast therapie zijn er ook enkele dingen die je samen met je kind kunt doen om beter met selectief mutisme om te gaan. 

• Trek op tijd aan de alarmbel!  

Hoe langer je wacht, hoe moeilijker het wordt om de moed en motivatie te vinden om te praten. Ook kan langdurig zwijgen in sociale situaties de ontwikkeling belemmeren. Ben je aan het wachten op professionele hulp voor je kind of ben je op zoek naar een ondersteunende therapie? Dan kunnen Bachbloesems je kind op natuurlijke wijze ondersteunen. Bach bloesem therapie kan gebruikt worden als aanvulling op andere therapieën of medicatie en kan helpen het algeheel welzijn te bevorderen . 

• Maak je kind duidelijk dat het oké is 

Mensen zien angst en andere emoties als een teken van zwakte en kroppen ze daardoor vaak op. Door je emoties te bekijken als een bron van informatie, kan je ze ook beter loslaten. De angst die iemand met selectief mutisme ervaart, is geen zwakte maar het belemmert het dagelijks leven wel. Het is om die reden dat je op zoek kunt gaan naar hulpmiddelen.  

• Spreken is zilver, zwijgen is goud 

Help iemand met selectief mutisme zich vertrouwd te voelen in situaties waarin hij niet durft te praten. Probeer bijvoorbeeld ja/nee-vragen te stellen waar non-verbaal op gereageerd kan worden. Ook voorbereiden op onbekende, nieuwe en spannende situaties kan de angst minderen. 

• Creëer veiligheid en vertrouwen 

Weet je dat je kind spreekangst heeft? Licht dan familie, leerkrachten en andere mensen van de omgeving in. Een goede basis geeft vertrouwen waardoor je meer durft. 

• Beloon positief gedrag 

Probeert je kind te praten? Of praat hij in een onbekende situatie? Kleine beloningen zoals je duim opsteken of een complimentje geven, zal je kind goed doen. Overdrijf hier niet in, want dat kan averechts werken.